Ruta polas Eiras de canastros e cabaceiros de Quins (Melón)

 

Quen nos ía dicir, un dia de setembro de 2002, que aquela primeira andaina polos arredores de Matamá sería o xermolo dun grupo de sendeirismo que iría percorrer miles de kilómetros durante 20 anos. Nin nos mellores soños! Daquela, a pretensión era simple: camiñar polos camiños que moi pronto irían desaparecer por mor das obras dunha grande infraestrutura. Camiños e congostras que xamais voltariamos ver nin disfrutar.

Hoxe, 20 anos despois, facemos a crónica desta andaina que inaugura a tempada 21 e na que, como nas orixes, visitamos elementos do noso patrimonio etnográfico e cultural que, se ninguén o remedia, tamén imos perder: os hórreos.

A andaina non puido estar mellor guiada. O noso compañeiro Antonio, oriundo das terras de Melón, preparou o percorrido que tan ben coñece e explicounos historias, anécdotas e características duns dos elementos que máis representan á Galicia rural e agrícola como son os canastros, cabaceiros e as eiras donde se secaba e mallaba o cereal. Un tesouro patrimonial de inmenso valor que, de seguro, sería merecedor do cualificativo de Patrimonio da Humanidade.

O Antonio ten catalogados máis de 400 canastros só no concello de Melón, moitos deles localizados en agrupacións que se distribúen en espazos de uso comunitario. É precisamente esta característica a que fai a estes elementos particularmente valiosos, pois simbolizan a vida en comunidade e a axuda mútua entre a veciñanza.

Iniciamos a nosa ruta visitando o conxunto de canastros da aldea de Covelo que hoxendía está practicamente deshabitada. Camiñando entre as súas casas e polo seu entramado de pequenas rúas, percíbese claramente o declive do mundo rural.

Xa máis adiante no noso percorrido, chegamos á aldea de Vivenzo onde encontramos unha excepcional agrupación de cabaceiros. Chámanse así a uns pequenos hórreos de planta circular construídos con bimbio e teito de colmo sobre unha base de pedra, e dos que hoxendía só existe un exemplar completo e todavía en uso.

Continuamos a ruta ata Negrelle, onde fixemos unha pequena paradiña para tomarlle o aperitivo das “onse”, e dende alí nos diriximos ata A Serra, lugar onde se encontra unha das maiores concentracións de canastros e tamén un espectacular calvario e vía crucis.

Desde A Serra chegamos á aldea de Vilaverde e dende alí a Barcia, onde o Antonio ensinounos cal era o canastro máis pequeno de todos os que el ten catalogados así como o canastro que se empregaba para  depositar o dezmo, tributo que obrigatoriamente había que pagar á igrexa. En Barcia encontrámonos cos propietarios da almazara da Man da Moura que naquel preciso intre estaban a traballar no envasado do mel das súas abellas. Emprazámonos para visitalos noutra ocasión para poder observar o proceso de fabricación artesanal do aceite de oliva que tamén comercializan.

Finalmente rematamos nesta mesma aldea de Barcia dándonos un pequeño baño refrescante na fabulosa poza que alí forma o río do Outeiro.

Pero o mellor aínda estaba por vir!. Xa no lugar do Casal, precisamente na casa do noso anfitrión Antonio, varios dos máis grandes cociñeiros que deu o Souto do Vello afanábanse para preparar todo para o xantar. Un bo churrasco acompañado dun espectacular arroz de tomate estaban a agardar por nós. Nin que dicir ten que, para testar se a comida estaba no seu punto, os nosos cociñeiros fixeron unha cata previa, tal e como amosa algunha das probas gráficas que nos ían chegando por mensaxe mentras camiñabamos. Kiko, Victor, Doro, Poli, Merce e José Luis foron os artífices das viandas que gozamos ao chegar.

E aquí entran en escena os nosos avós primeirizos, Bacelos, Isa, José Luis, Merce, e os futuros Manolo e Elena; que quixeron compartir con todos os compoñentes do Souto do Vello a súa ledicia pola chegada de cadansúas netas, Sara, Lara, e ??,  celebrando este xantar xunto connosco e invitándonos a todos. Precisamente unha das netiñas, Sara, nos fixo unha visita acompañada dos seus pais. Que bonitiña!! Parece que pouco a pouco imos tendo relevo xeneracional no Souto do Vello. Por iso que, ímoslle pedir aos avós e ás avoas que lles inculquen ás súas netiñas o gusto polas andainas. A ver se así conseguimos celebrar como mínimo outros 20 anos máis de camiñadas!!

Finalizada a comida chegaron as sobremesas que, como non podía ser doutra maneira, foron aportadas polo noso pasteleiro e rosquilleiro máis famoso e admirado. O Kiko, de rosquillas “Ancla”, fixo as delicias dos comensais cos seus pasteis, cañitas e rosquillas que estaban espectaculares.

E despois dos postres, que vén?? Pois si, efectivamente: o licor café. Desta vez, catamos un riquísimo “licorca” co que a nosa rubia máis espectacular, a Carmen, nos agasallou nesta ocasión.

Os organizadores tíñannos preparada outra sorpresa: o sorteo de diverso material doado por algunhas casas comerciais, e mais dunha “pequena” viaxe para unha persoa. Foron saíndo os números da sorte e os agraciados pasaban a recoller o seu premio, incluído o desa “pequena” viaxe.

A nota emotiva da xornada chegaría en forma de procesión ata o lugar de Codesás, onde se encontra un conxunto de antigas vivendas en estado ruinoso e das que aínda hoxe non hai información clara dos motivos polos cales foron deshabitadas. Ata esa pequena aldea de Codesás nos levou o noso amigo Antonio para completar o percorrido que non fixeramos pola mañá e para facer unha ofrenda no peto de ánimas que alí se encontra, adicado ao Santo Antonio. Por un despiste, esqueceu en Vigo o ramo de flores que ía depositar na ofrenda pero varios compañeiros do grupo, nun xesto de indubidable cualidade humana, foron recollendo as flores que se encontraron no percorrido ata conseguir un ramo ben bonito polo que, finalmente, o Antonio si que puido facer a ofrenda como tiña previsto.

Pero así a todo aínda nos quedaba unha cousa máis. Non hai saída do Souto do Vello que se precie na que non haxa festa animada polo grupo musical “Os Soutiños”. Unha grande alegría levamos cando, no inicio da xornada, comprobamos que un dos fundadores deste particular grupo de gaiteiros voltara camiñar connosco. O Lucho, afanouse novamente co bombo, despois de varios anos. A música e o baile apoderáronse dos asistentes que bailaron o agarrado na eira do Casal.

De regreso a Vigo, todos levamos unha boa lembranza desta primeira andaina da vixésimo-primeira tempada. Vaia un agradecemento especial para o anfitrión, para os avós, para os cociñeiros, para os músicos e, en xeral, para todos os compoñentes do Souto do Vello por este día de convivencia.

Vinte anos pasaron rápido pero todavía quedan moitos quilómetros por percorrer.

Para ver as fotos fai clic aquí.